Finansal Piyasa Türleri ve Piyasa Araçları Hakkında Bilmeniz Gereken 11 Şey

Piyasalar reel (reel) ve finansal piyasalar olarak ikiye ayrılır. Reel piyasada mal ve hizmet arz-talep parametresi laf konusu olurken, finansal piyasalarda kıymetli belgeler devreye giriyor. Diğer bir deyişle finansal piyasa, bu belgeleri arz ve talep edenler ile düzenleyici kurumları bir araya getirme özelliğine sahiptir.

Birikim fazlası olanlar ve borca ​​ihtiyacı olanlar aracı kurumlar yardımıyla para transferi yapabilirler. Bu tür finansal sistemler her ülkede farklı bir kurum tarafından kontrol edilmektedir. Ülkemizde Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ana piyasa düzenleyicisidir.

Finansal piyasalar temel olarak para piyasası ve sermaye piyasası olarak ikiye ayrılmaktadır. Para piyasasının temel özelliği kısa vadeli fonlardan oluşmasıdır. Ayrıca para piyasaları, finansal riski düşük, likiditesi yüksek araçlardan oluşmaktadır. Bu piyasalarda likidite açığı olan taraflar karşı karşıya gelir.

Türkiye’de para piyasaları aşağıdaki şekilde üçe ayrılmaktadır:

• Merkez Bankası Piyasası

• Takasbank Market

• Bankalararası Piyasa

Para piyasasında kullanılan enstrümanlar hazine bonosu, banka bonosu, repo, finansman bonosu ve banka garantili senet olarak sıralanabilir.

Finans piyasasının bir diğer türü olan sermaye piyasasında, genellikle 1 yıldan uzun süren orta ve uzun vadeli arz ve talepler buluşmaktadır. Bu piyasalardaki işlemler belirli sabit kıymetlerin finansmanını amaçlar ve menkul kıymet adı verilen araçlarla yapılır. Para piyasalarında olduğu gibi sermaye piyasasında da kullanılan temel kaynaklar tasarruf sahiplerinin birikimleridir.

Fon sahipleri ile fon fazlası olanları bir araya getiren sermaye piyasalarında belgeler ilk ihraçtan veya ikinci elden işlem görebilir. Bu durum sermaye piyasasının birincil ve ikincil olmak üzere iki başlık altında incelenmesini gerektirmektedir:

• birincil pazar;İlk kez tedavüle giren ve tarafları doğrudan veya bir aracı aracılığıyla bir araya getiren menkul kıymetlerden oluşur.

• ikincil piyasa; Daha önce işlem gören belgelerin işlem gördüğü ve menkul kıymet likiditesinin artmasına yardımcı olan piyasadır. Böylece birincil piyasada talebi de arttırır.

Sermaye piyasasında dolaşan finansal araçlar şu şekilde özetlenebilir:

• hisse senetleri

• Yatırım fonu katılma payları

• Devlet menkul kıymetleri

• Özel şube tahvilleri

• Gelir katılma belgeleri

• Katılma intifa senetleri

• emlak sertifikaları

• Kâr-Zarara Katılma Belgeleri

• Varlığa bağlı menkul kıymetler

• Eurobond

Tahviller, yatırımcılarından aldıkları borç karşılığında devlet kurumları veya özel şirketler tarafından ihraç edilen bonolardır. Diğer bir deyişle tahvil, ödünç alınan paranın belirli bir süre içinde ödeneceğini gösteren belgedir. Özellikle yatırımcı portföyünü çeşitlendirmek amacıyla tercih edilmekte ve risksiz bir yatırım aracı olarak görülmektedir. Olgunlaşma süresi alt türüne göre değişmekle birlikte ortalama 6 ay civarındadır.

Devlet tahvili, banka bonosu, finansman bonosu veya altın, gümüş, platin bonosu olarak çeşitlendirilen tahviller; Alacaklıya iki farklı şekilde tahsilat imkanı sunar. Bunlardan ilki ödeme günü geldiğinde borçludan tahsilat istemek, oburluk ise ödeme vakti gelmeden bankaya başvurarak senet değerini düşürerek ödeme almaktır. Tahvilin ödeme dışında rastgele bir şirket iştiraki getirdiğini söylemek söz konusu değildir.

Tıpkı tahviller gibi, tahviller de devlet veya özel şirketlerde pay sahibi olmaya yardımcı olur. Tahvil ve tahvil arasındaki en belirgin fark vade süresidir. Vadesi 1 yıldan az olan para piyasalarında tahviller daha pahalı iken, tahvillerde bu vade daha uzunken, döviz piyasası sermaye piyasasıdır. Yine sermaye piyasasındaki araçlardan biri olan hisse senedi, tahvilden farklı olarak sahibine katılma hakkı vermektedir. Hisse senetleri yüksek risk taşırken, tahviller risk istikrarı sunan alternatif bir enstrümandır. Ayrıca hisse senetleri için rastgele bir vade süresi yoktur.

Finansal piyasalarda maksimum kârın elde edilmesi, orantılı ve istikrarlı bir portföyün oluşturulması ile sabittir. Bu nedenle portföye risk dengeleme araçlarının yanı sıra volatil karakterli ve farklı likidite özelliklerine sahip araçlar da dahil edilebilir. Ancak bu aşamadaki riskleri en aza indirmek için temel piyasa kurallarını ve enstrüman özelliklerini araştırmak oldukça değerlidir.